Zwrot nieruchomości wywłaszczonych.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 marca 2014 r. zwrot nieruchomości wywłaszczonych będzie orzekany rzadziej.

Pewnie wiesz, że poprzedni właściciel lub jego spadkobiercy mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.

To czy nieruchomość wywłaszczona stała się zbędna na cel wywłaszczenia nie zależy od woli obecnego właściciela  – przyjmijmy –  gminy, ponieważ przepis art.137 ustawy o gospodarce nieruchomościami wyraźnie definiuje, kiedy nieruchomość uznaje się za zbędną, uzależniając to od okoliczności, które łatwo stwierdzić obiektywnie.

Jeżeli na nieruchomości:

1. pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu wywłaszczenia,  albo 
2. pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany,

podlega ona zwrotowi jako zbędna, bez względu na przyszłe plany obecnego właściciela.

Pierwszy z wyżej wymienionych warunków istniał od czasu uchwalenia pierwotnego brzmienia ustawy o gospodarce nieruchomościami, drugi  – został wprowadzony dopiero ustawą  z dnia 28 listopada 2003 r.  i wszedł w życie 22 września 2004 r.

Oznacza to, że do 22 września 2004 r. gminy mogły zasadnie uważać, że wystarczy rozpocząć realizację celu na wywłaszczonej nieruchomości (np. budowę szkoły czy boiska) w ciągu 7 lat od wywłaszczenia, by zwrot  w przyszłości nie groził, bez względu na to, czy realizacja celu zakończy się w ciągu najbliższej dekady, czy nie.

Wraz ze zmianą przepisów i pojawieniem się drugiego warunku, okazało się, że pomimo realizacji celu na wywłaszczonej nieruchomości przed datą złożenia wniosku o zwrot, niezrealizowanie go w ustawowym terminie nagle wiązało się z obowiązkiem zwrotu.

Taka sytuacja wzbudziła wątpliwości Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który przedstawił pytanie prawne Trybunałowi Konstytucyjnemu.

Zgodnie z jego wyrokiem art. 137 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami został uznany za niezgodny z art. 2 w związku z art. 165 ust. 1 Konstytucji, w zakresie, w jakim za nieruchomość zbędną uznaje nieruchomość wywłaszczoną przed 27 maja 1990 r., na której w dniu złożenia wniosku o zwrot, a nie później niż przed 22 września 2004 r., zrealizowano cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.

W obliczu takiego stanowiska Trybunału, w stosunku do nieruchomości samorządowych przestaje mieć znaczenie kiedy cel wywłaszczenia został zrealizowany, jeżeli tylko zrealizowano go przed dniem 22 września 2004 r., lub przed dniem złożenia wniosku o zwrot, jeśli miało to miejsce wcześniej.

Wyrok został opublikowany w dniu 24 marca br. i w tym dniu nastąpiła utrata mocy niezgodnego z Konstytucją przepisu, w zakresie wynikającym z wyroku. W tym dniu wyrok wszedł również w życie, co oznacza, że do 24 kwietnia br. jest czas na ewentualne przeanalizowanie przez gminy decyzji ostatecznych wydanych w stanach faktycznych, których dotyczył wyrok i skuteczne wznowienie postępowań administracyjnych w tych sprawach.

W postępowaniach, które nadal trwają, organy same zastosują wnioski płynące z treści wyroku. Nieuwzględnienie wyroku byłoby w praktyce działaniem przez organ bez podstawy prawnej, więc, jak wiesz, nie jest to możliwe.

Podobnie, jeśli Twoja sprawa jest obecnie na etapie rozpatrywania skargi na decyzję o zwrocie, przez sąd administracyjny, Sąd uwzględni wyrok i uchyli decyzję przyznającą zwrot w okolicznościach wskazanych w wyroku, nawet gdy została ona wydana jeszcze przed wejściem w życie wyroku TK. 

Jednak w przypadku decyzji wydanych w postępowaniach już zakończonych, aktywność gminy będzie konieczna do wznowienia postępowań. Krótko mówiąc, jeśli zajmujesz się w gminie nieruchomościami, okres przedświąteczny będzie pewnie dla Ciebie czasem intensywnej pracy.

Tutaj zapoznasz się z treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego.